TDT üyesi ülkeler ile ticaret hacmi
Türkiye’nin TDT üyesi ülkeler ile ticaret hacmi 2021’de bir önceki yıla göre yüzde 35 artarak 20 milyar dolar, bu yılın 10 ayında da 2021’in aynı dönemine göre yüzde 28 artışla 21 milyar dolar oldu. 2021’de TDT üyelerinin dünyaya toplam ihracatı ise önceki yıla göre yüzde 26 artarak 462 milyar dolar, TDT ülkelerinin kendi aralarındaki ihracatın ise yaklaşık 25,7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
180 milyonluk birliğin ortak kararla imzaladığı bildirisinde en çarpıcı karar, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) Türk dünyasının parçası olarak görüldüğü ve KKTC’nin TDT gözlemci statüsünün memnuniyetle karşılandığı bildirildi. Bu karar tanınmadan önceki son adım olarak değerlendiriliyor.
Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet ve Hükümet Başkanları Konseyi 9’uncu Zirvesi Semerkant Bildirisi
Üye ülke Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan cumhurbaşkanları tarafından imzalandı. Semerkant Bildirisi’nde, liderlerin Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyinin kurulmasına ilişkin Nahçıvan Anlaşması’nın amaç ve ilkeleri doğrultusunda işbirliği ve dayanışmayı derinleştirme ve genişletme konusundaki taahhütleri vurgulandı.
Türk halklarının ortak tarihi, dili, kültürü, gelenekleri ve değerleri temelinde, TDT’nin çok taraflı kapsamı dahilinde işbirliğini daha da derinleştirme ve genişletme konusundaki kararlılıklarının yinelendiği bildiride, Türk devletlerinin bağımsızlıklarından bu yana kaydettikleri dikkate değer siyasi ve sosyo-ekonomik ilerlemesini takdir ettikleri kaydedildi.
Üye ülkelerin toprak bütünlüğü birlikte korunacak
Bildiride, TDT üye ve gözlemci ülkelerin özellikle egemenlik, toprak bütünlüğü ve uluslararası düzeyde kabul gören sınırların dokunulmazlığı ve iç işlerine müdahale etmeme hususlarına saygı başta olmak üzere, uluslararası hukukun genel kabul görmüş norm ve ilkeleri uyarınca, üye ülkelerin güvenliği ve istikrarını güçlendirmenin hedeflendiğine işaret edilerek ticaret, ulaştırma, yatırım ve bölgesel bağlantı ile ilgili girişimlerin teşvik edilmesi yoluyla ekonomik işbirliğinin geliştirilmesini amaçlayan ortak çabalarının sürdürülmesinin son derece önemli olduğu vurgulandı.
Teşkilatın, Türk dünyasının değerlerini ve çıkarlarını, bölgesel ve uluslararası alanda daha fazla destekleme rolünü geliştirme konusundaki kararlılıkları; üye ülkeler arasında güçlendirilmiş bir tutum geliştirmek amacıyla, TDT çerçevesinde Türk dünyasının çıkarlarını etkileyen bölgesel ve uluslararası konularda istişarelerde bulunmanın önemi belirtildi.
“Memnuniyetle karşılıyoruz”
Bildiride, tarih boyunca Türk medeniyetinin gelişmesindeki önemli rolü, bilimsel, manevi veya dini şahsiyetlere ve eğitimcilere ev sahipliği yapması, Türk dünyasının siyasi, ticari, bilim ve kültür merkezleri olarak hizmet etmiş olması hususlarını göz önünde bulundurarak, Semerkant’ı “Türk Dünyası Medeniyet Başkenti” ilan ettikleri kaydedilerek, “Kıbrıs Türklerini, Türk dünyasının parçası olarak gördükleri ve KKTC’nin TDT gözlemci statüsünü memnuniyetle karşıladıkları” vurgulandı.
Bildiride, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki ilişkilerin, birbirlerinin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve uluslararası alanda tanınan sınırlarının dokunulmazlığını karşılıklı tanıma ve bunlara saygı gösterme temelinde normalleştirilmesini destekledikleri ve Azerbaycan’ın çatışma sonrası rehabilitasyon, yeniden inşa ve yeniden bütünleşme çabalarına katkıda bulunmaya hazır oldukları bir kez daha teyit edildi.
Kırgızistan Cumhuriyeti’nin Kırgız-Tacik sınırındaki duruma uluslararası hukukun temel ilkeleri doğrultusunda barışçıl bir çözüm bulma çabalarına destek verdikleri ifade edilen bildiride, bu bağlamda üye devletlerin, Kırgızistan’ın altyapısının geliştirilmesi ve yeniden inşasına yönelik çabalarına yardım etmeye hazır olduklarına işaret edildi.
Dezenformasyonla mücadelede işbirliği artırılacak
Terörizmin, aşırıcılığın ve bölücülüğün her türüne ve biçimine karşı mücadelenin yanı sıra ırkçılık, ayrımcılık, yabancı ve İslam düşmanlığı, nefret söylemi ve dezenformasyonla mücadelede işbirliğini artırmaya ve bu alanlarda uluslararası platformlardaki çabaların koordinasyonunu sağlamaya karar verdikleri kaydedilen bildiride, göçmen kaçakçılığı ve insan kaçakçılığı da dahil olmak üzere düzensiz göçle mücadele için işbirliği fırsatlarını araştırmaya karar verdikleri vurgulandı.
Bildiride, Türk halklarıyla ortak tarih, dil, kültür, gelenek ve değerlerden yararlanarak ticari ve ekonomik işbirliği alanları da dahil olmak üzere Asya kıtasıyla ilişkileri genişletmeyi ve derinleştirmeyi amaçlayan Türkiye’nin Yeniden Asya Girişimi’nin desteklendiği ifade edilen bildiride, barış ve istikrarın sağlanması, geniş uluslararası işbirliği ve insanlığın sürdürülebilir kalkınmasının desteklenmesini amaçlayan Ortak Güvenlik ve Refah için Semerkant Dayanışma Girişimi’nin memnuniyetle karşılandığı aktarıldı.
Ekonomik ve sektörel işbirliği
Super Haber’den İbrahim Açar’ın haberine göre bildiride, karşılıklı ticareti ve yatırımı kolaylaştırmak için gerekli adımları atarak üye ülkeler arasında elverişli koşullar yarattıkları ve ilgili makamları, üye ülkeler arasında ticari tamamlayıcılığı arttırmayı ve tarife ve tarife dışı engelleri ortadan kaldırmayı amaçlayan yeni girişimler hazırlamaya teşvik ettikleri vurgulanırken diğer önlemlerin yanı sıra ticaret ve gümrük prosedürlerinin basitleştirilmesi ve uyumlaştırılması yoluyla, üye ülkeler arasındaki ticaret rakamlarını arttırmak ve ayrıca ticaret maliyetlerini azaltmak ve malların TDT üye ülkelerinin sınırlarından geçişini hızlandırmak için “TDT Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejisi”nin kabul edilmesinin önemine işaret edildi.
Turansez ekonomik bölgesi kuruluyor
Bildiride, Kazakistan’ın, Türk devletleri arasındaki ekonomik işbirliği ve bağlantıyı güçlendirmek amacıyla Türkistan’da Türk devletleri için “TURANSEZ” özel ekonomik bölgesini kurma davetini destekledikleri belirtildi.
Ulaştırma ve taşımacılık
Üye ülkelerin ilgili kurumlarına, üye ülkeler arasında iyi geliştirilmiş ve birbirine bağlı fiziki ve hafif ulaştırma altyapı projeleri ile bölge içi bağlantının sağlanmasına yönelik yatırımların arttırılmasına öncelik verilmesi talimatı verdikleri kaydedilen bildiride, Hazar Geçişli Uluslararası Doğu-Batı Orta Koridoru boyunca taşımacılık faaliyetlerini kolaylaştırmak ve üye ve gözlemci ülkeler arasında ulaştırma işbirliğini güçlendirmek için önemli bir adım olarak, “TDT Üye Ülkeleri Arasında Uluslararası Kombine Yük Taşımacılığı Anlaşması”nın imzalanmasını ve “Ulaştırma Bağlantı Programı”nın kabul edilmesini takdirle karşıladıkları kaydedildi.
Bildiride, üye ülkelerin, Zenzegur Koridoru’nun en yakın zamanda açılması, “Bakü-Tiflis-Kars” demir yolu hattının kapasitesinin arttırılması, Avrupa ile Asya arasındaki ulaşım hatlarının iyileştirilmesine katkıda bulunan, “Özbekistan-Kırgızistan-Çin” ve “Tirmiz- Mezar-ı Şerif-Kabil-Peşaver” demir yolu hatlarının inşası için gösterdikleri çabaları destekledikleri ifade edildi.
Türk bölgesinde verimli, istikrarlı ve kesintisiz taşımacılık için kotaların kaldırılması, transit geçiş izinlerinin sayısının arttırılması ve diğer fiziki olmayan engellerin ortadan kaldırılması da dahil taşımacılığın serbestleştirilmesi ve bu yönde daha fazla adım atılması için üye ülkeleri teşvik ettikleri kaydedilen bildiride, bunun için ilgili bakanlıkları ticaret hacmini, yolcu akışını ve turistik faaliyetleri arttırmak amacıyla üye ülkeler arasında mevcut hava taşımacılığı ve hava kargo ağları ile düşük maliyetli uçuşları genişletmek için ulusal sivil havacılık otoritelerini, işbirliği yapmaya ve liberal bir hava taşımacılığı politikasını desteklemeye teşvik etmekle görevlendirdikleri vurgulandı.
“Türk medeniyetinin yükseliş yılı”
Bildiride, İstanbul’da Mayıs 2022’de düzenlenen TDT Medya ve Enformasyondan Sorumlu Bakanlar 4. Toplantısı’nın sonuçlarını ve “Türk Dili Haber Ajanslar Birliği (TKA)” ile “TDT Gazeteciler Birliği”nin kurulmasını memnuniyetle karşıladıkları ve üye ülkeleri bu konuda gerekli iç prosedürleri tamamlamaya teşvik ettikleri belirtildi.
Üye ve gözlemci devletlerin Görsel-İşitsel Medya Düzenleyicilerinin ilk toplantısının 26-29 Ekim 2022’de Azerbaycan’ın başkenti Bakü ve Şuşa kentinde düzenlenmesini ve Türk Yayın Düzenleme Otoriteleri Forumu’nun kurulmasını memnuniyetle karşıladıkları ifade edilen bildiride, 2023’te Kazakistan’da 2. Türk Üniversite Spor Oyunları’nın (Turkic Universiade) düzenlenmesini teşvik ettikleri ve üye ülkelerin ilgili makamlarını organizasyon için azami işbirliği sağlamaya ve Oyunlara aktif olarak katılmaya çağırdıkları aktarıldı.
“Türk Dünyasının tek yürek halinde birlikte düşünmesi ve ortak hareket etmesi en büyük hayalimiz”
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in 2023’ü “Türk Medeniyetinin Yükseliş Yılı” ilan etme önerisini memnuniyetle karşıladıkları kaydedilen bildiride, TDT 10. Zirvesi’ni 2023’te Kazakistan’da düzenlemeye karar verdikleri, bir sonraki zirveye kadar TDT Dönem Başkanlığı’nın Özbekistan’a geçtiği anımsatıldı.
Türk Dünyası Parlamenterler Vakfı Başkanı Dr. Abdullah Çalışkan da sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Türk Dünyasının tek yürek halinde birlikte düşünmesi ve ortak hareket etmesi en büyük hayalimiz. Hep birlikte bugünleri de görürüz inşallah. Emeği geçen herkese teşekkürler.” ifadelerini kullandı.
