ABD Türkiye Büyükelçiliği’nin fon dağıtacağı kurumlar arasında medya kuruluşları da var. Ulusal Demokrasi Vakfı’ndan (NED) Alman vakıflarına kadar birçok yabancı kuruluş Türkiye’deki bazı medya kuruluşlarını daha önce de fonladı. NED, 2016-2019 yılları arasında T24, Gazete Duvar, Medyascope ve Bianet gibi haber sitelerine 682.400 dolar tutarında fon sağladı.
ABD’nin Ankara Büyükelçiliği’nin Türkiye’de ‘demokratik değerlerin güçlendirilmesi’ bahanesiyle sivil toplum kuruluşlarına fon dağıtacağını açıklaması tartışmaya neden oldu. Fon dağıtılacak başlıklar arasında Türk medyasının güçlendirilmesi maddesinin de yer alması gözleri Türkiye’de yabancı kuruluşlardan fon alan medya kuruluşlarına yöneltti. NED’den, EED’ye, Alman Vakıflarından, Avrupa Birliği’ne birçok yabancı kuruluş Türkiye’de medyayı fonluyor.
ABD Büyükelçiliği’nin idaresinde uygulanacak hibe bulunan ‘demokratik değerlerin güçlendirilmesi‘ bölümünde Türk medyasının ve sivil toplumun insan haklarını ve özgürlüklerini savunma kapasitesini güçlendirilmesi de yer aldı. Türkiye’deki medya kuruluşlarına ABD’nin tek ilgisi bu da değil. ABD’nin ünlü düşünce kuruluşu Center for American Progress‘in Andrew O’Donohue, Max Hoffman ve Alan Makovsky tarafından kaleme alınan ‘Türkiye’nin Değişen Medya Ortamı’ başlıklı raporunda en dikkat çekici kısım 2016-2019 yılları arasında Ulusal Demokrasi Vakfı (NED)’nın Türkiye’de gazeteciliğin desteklenmesi için sağladığı finansmanı altı kat artırmış olduğu vurgusu oldu. Raporda T24, Gazete Duvar, Medyascope ve Bianet gibi haber sitelerinin yurtdışı kaynaklı fonlandığı belirtildi.
4 yılda 682 bin dolar
CIA’ya bağlı çalışan, yapılan başvuruları ABD Dışişleri Bakanlığı onayıyla kabul eden National Endowment For Democracy (NED) Türk medyasına her yıl yüzbinlerce dolar fon veriyor. NED’in sitesinde gösterilen bilgilerde fonlanan kuruluşların ismi yer almazken, 2016-2019 yıllarında “Türkiye’de bağımsız medyanın güçlendirilmesi”, “ifade özgürlüğü” başlıklarında 682 bin 400 dolar fon sağladığı görülüyor.
Türkiye’de medyaya fon veren tek kuruluş NED değil. European Endowment For Democracy (EED), Avrupa Birliği, Alman vakıfları, Norveç Büyükelçiliği, İsveç Ulusalararsı Kalkınma Ajansı (SIDA), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, Danimarka Büyükelçiliği gibi kuruluşlar da listede yer alıyor. İşte Türkiye’de yabancı kuruluşlar tarafından fonlanan başta gelen kuruluşlar:
Bianet’e milyonlarca euro destek
IPS İletişim Vakfı’na bağlı faaliyet gösteren Bianet’in ismi CAP Raporunda da yer almıştı. Olayın medyada yer almasından sonra IPS İletişim Vakfı bir açıklama yayınlayarak NED’den fon almadıklarını belirtti. Yapılan açıklamada “IPS İletişim Vakfı, gerçekleştirdiği ve süregiden projeleri için aralarında çeşitli Avrupa Birliği programlarının, İsveç Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın (SİDA), pek çok uluslararası gazetecilik ve ifade özgürlüğü kuruluşlarının da bulunduğu kaynaklardan hiçbir politik ve ideolojik şarta bağlı olmaksızın destek almış ve bunların zaman, süre ve miktarları bianet.org sitesinde kurumsal bilgiler arasında yayınlanmış ayrıca haberleştirilmiştir” ifadeleri kullanıldı. Vakfın projeleri arasında yer alan Bianet’in de aralarında bulunduğu projeler ve kaynakları şu şekilde:
- n BİA3: “Haklar için Habercilik Haberciler için Özgürlük”
- Projenin süresi: 2007- 2010
- Projenin bütçesi: 747.887 Euro
- Projeyi destekleyen kuruluşlar: Avrupa Birliği- Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, İsveç Ulusal Kalkınma Ajansı (SİDA)
- Bianet’in güçlendirilmesi
- Projenin süresi: 2007-2009
- Projenin bütçesi: 141.200 Euro
- Projeyi destekleyen kuruluş: Press Now
- n BİA2: “Medya Özgürlüğü, Bağımsız Gazetecilik, İzleme ve Haber Ağı”
- Projenin süresi: 2003- 2006
- Projenin bütçesi: 1.072.200 Euro
Projeyi destekleyen kuruluşlar:
Avrupa Birliği İnsan Hakları ve Demokrasi İnisiyatifi, Chrest Foundation, Friedrich Ebert Vakfı (Almanya-İstanbul), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, Danimarka Ankara Büyükelçiliği, KAGİDER (Türkiye Kadın Girişimciler Derneği), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye (UNFPA ), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye (UNFPA)
- n BIA: Bağımsız İletişim Ağı
- Projenin süresi: 2001 – 2003
- Projenin bütçesi: 564.364,79 Euro
Projeyi destekleyen kuruluşlar:
Avrupa Birliği Avrupa ve Akdeniz Ülkeleri Arası Ekonomik ve Sosyal İlişkileri Geliştirme Programı (MEDA), Heinrich Böll Vakfı, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Türk Tabipler Birliği (TTB)
1997’den bugüne kadar IPS İletişim Vakfı’na yürüttüğü projeler için maddi destek sağlayan yabancı kuruluşlar şu şekilde yer aldı: Anna Lindht Vakfı, Avrupa Birliği- Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, Avrupa Birliği İnsan Hakları ve Demokrasi İnisiyatifi (EIHDR), Avrupa Birliği Avrupa ve Akdeniz Ülkeleri Arası Ekonomik ve Sosyal İlişkileri Geliştirme Programı (MEDA), EuropeAidBirleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu – Türkiye (UNICEF), Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye (UNFPA ), Chrest Vakfı, Danimarka Ankara Büyükelçiliği, Friedrich Ebert Vakfı, Global Dialogue, Heinrich Böll Vakfı, IFEX, İsveç Ulusalararsı Kalkınma Ajansı (SIDA), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu, McCormick Vakfı.
Ruşen Çakır’ın Medyascope’una da destek
Gazeteci Ruşen Çakır’ın Scope uygulamasıyla kurduğu internet televizyonu Medyascope da CAP Raporunda yer aldı. Medyascope kendisine destek olan kuruluşları sitesinde yayınlamıyor. Ancak Medyascope’un ismi EED’nin fon verdiği medya kuruluşları arasında yer alıyor. 1 Şubat 2019-31 Ocak 2020 tarihleri arasında belirtilen proje şu sözlerle açıklandı: “Saygın bir gazeteci tarafından kurulan Medyascope, kaliteli haber ve yorumlarıyla kendisini merkezi bir web-TV olarak kurmayı başarmıştır. Ulusal ve uluslararası siyasetten ekonomiye, spora ve kültürel çıkarlara kadar çeşitli konularda canlı yayın, analiz ve tartışma programları üretmektedirler. Bunlar genellikle sivil toplum temsilcileri, akademisyenler ve yayın azınlık toplumlarından insanlar içerir. EED’nin hibesi onlara bir haber odası kurma, daha fazla gazeteci istihdam etme ve teknik altyapılarını güncellemelerine olanak sağladı.”
HDP’ye yakın siteler de fonlandı
HDP’ye yakınlığıyla bilinen Artı TV ve Artı Gerçek de internet sitelerinde, EED tarafından desteklendiklerini ilan ediyorlar. Proje başlığı ve alınan miktarların bulunmadığı sitede “Artı TV ve Artı Gerçek, EED tarafından desteklenmektedir. EED desteklediği medya kuruluşlarının yayın politikalarına karışmaz ve sorumlu değildir” ifadeleri yer aldı.
T24 de sobelendi
CAP Raporunda gösterilen T24, yapılan haberlere yayınladığı açıklamayla tepki gösterdi. Sitenin kurucusu Doğan Akın, açıklamasında “Evet, yıllar içinde T24’e çok sayıda fon desteği teklif edildi ancak bugüne kadar tek kuruş kabul etmedik” dedi.
Ancak T24’e yakınlığıyla bilinen ve 2013’te T24 çalışanlarının kurduğu P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu’nun işbirliği yaptığı kuruluşlar dikkat çekiyor. Hatta P24’e bağlı olarak Yasemin Çongar tarafından 2015’te kurulan Kitap Kültür Kritik Sitesi (K24), T24’ün bir sekmesi olarak çalışıyor, hakkında başlığında teknik açıdan T24’ün imkânlarını kullandığını belirtiyor.
P24’ün sitesinde alınan desteklerle ilgili şu ifadeler bulunuyor: “P24’ün aldığı tüm iç ve dış destek en kaliteli gazetecilik uygulamalarını temsil eden özel projelere ayrılmakta; doğru, hakkaniyetli ve dengeli haberciliği teşvik etmeyi öngörmektedir. Tam saydamlık ve açıklık adına, P24 tüm mali hesaplarının muhasebesini bütünlüklü ve kamuya açık olarak yaptırmaktadır”
P24’ün proje başlığı ve alınan miktarları belirtmediği, işbirliği yaptığı kuruluşlar şu şekilde:
EUROPEAN UNION, Hrant Dink Vakfı, Norveç Büyükelçiliği, Reva & David Logan Vakfı, Chrest Vakfı, UNESCO, Media Observatory, IFEX, SIGRID RAUSING TRUST, Niras, MY MEDIA, SEENPM (Medyanın Profesyonelleşmesi için Güney Doğu Avrupa Ağı), EJN Ethical Journalism Network, Reporters Instructed in Saving Colleagues, Arap Araştırmacı Gazetecilik Merkezi (ARIJ), Guardian Foundation, Index On Censorship, Poynter, Ukrainian Catholic University, The Civilitas Foundation, Article19, Media Legal Defence Initiative, Dünya Haber Ombudsmanları Örgütü (ONO), Matrix Chambers.
P24’e bağlı faaliyet gösteren Susma24 (S24)de fonlanan yayın organları arasında yer aldı. Sansüre ve otosansüre karşı olduğunu vurgulana site, HDP’ye bağlı yayın organlarına yakınlığı ve Aydınlık’ın 5 Ekim’de manşetten verdiği ‘İBB’nin sahnesi PKK’nın tiyatro grubuna’ başlıklı haberini de hedef göstermesiyle bilinen S24’ün sitesinde aldığı destekler şu şekilde belirtildi: “Susma Platformu, ilk 15 ayında Hollanda Hükümeti tarafından sağlanan ikili işbirliği programlarından biri olan MATRA programı tarafından desteklenmiştir. Susma, 1 Aralık 2017 ile 30 Kasım 2019 tarihleri arasında ise P24 ve Article 19 derneklerinin ortak yürütücülüğünde Avrupa Komisyonu’nun ‘Sivil Toplum Ağlarını ve Platformlarını Destekleme Programı’ kapsamında sağladığı destekle çalışmalarını sürdürmüştür. Susma, 15 Aralık 2019 tarihinden itibaren Hrant Dink Vakfı Sivil Toplumu Güçlendirme Hibe Programı kapsamında aldığı hibe ile ‘Sansüre ve Otosansüre Karşı Daha Güçlü Sesler’ adlı projeyle çalışmalarına devam etmektedir.”
Eski İzmir Tabip Odası Başkanı Suat Kaptaner, ABD’nin hibelerine ilişkin sosyal medya hesabından şu açıklamayı aptı: “ABD’nin Türkiye Büyükelçiliği’nin sivil toplum kuruluşlarına dağıtacağını söylediği parayı İzmir Hekim Güçbirliği olarak reddederiz. Bunu onursuzluk sayarız. Bu emperyalist rüşveti kabul edenleri de emperyalizmin işbirlikçisi sayar onları da reddederiz.”
Kaynak: Aydınlık
