AYM’nin Enis Berberoğlu kararının gerekçesi Resmi Gazete’de..

Anayasa Mahkemesinin, “gizli kalması gereken bilgileri açıklamak” suçundan 5 yıl 10 ay hapis cezası alan Enis Berberoğlu’nun bireysel başvurusunda oy birliğiyle verdiği ihlal kararının gerekçesi Resmi Gazetede yayımlandı.

Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, durdurulan MİT tırları görüntülerini Cumhuriyet gazetesine verdiği iddiasıyla yargılandığı davada “gizli kalması gereken bilgileri açıklamak” suçundan 5 yıl 10 ay hapis cezası alan ve milletvekilliği düşürülen Enis Berberoğlu’nun, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının oy birliğiyle ihlal edildiğine hükmetmişti.

Anayasa Mahkemesinin Resmi Gazetede yayımlanan kararının gerekçesinde, yasama dokunulmazlığına ilişkin Anayasanın 83. maddesinin ikinci fıkrasının, milletvekillerinin TBMM’nin kararı olmadıkça tutuklanamayacağı ve yargılanamayacağı güvencesine yer verdiği, aynı kuralın dördüncü fıkrasının ise tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılmasını TBMM’nin yeniden dokunulmazlığı kaldırmasına bağladığı belirtildi.

Gerekçede, Yargıtay 16. Ceza Dairesinin, temyiz incelemesi için önünde bulunan bir davada, Anayasanın 83. ve geçici 20. maddelerine ilişkin yaptığı yorumun, Anayasaya uygun olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiği ifade edildi.

Milletvekillerinin geçici olarak dokunulmazlıklarını kaldıran Anayasanın geçici 20. maddesindeki istisnanın, her ceza dava dosyası bakımından değil, Anayasa değişikliğinin kabul edildiği tarihte mevcut yasama dokunulmazlığının kaldırılması taleplerine ilişkin “yasama dokunulamazlığının kaldırılmasına ilişkin dosya” ile sınırlı olduğu kaydedilen gerekçede şu tespitler yapıldı:

“Böyle bir durumda, yeniden milletvekili seçilen bir kişi, Anayasanın 83. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca yeniden dokunulmazlık kazandığına ve geçici 20. maddedeki istisna sadece 20 Mayıs 2016 tarihine kadar kuralda sayılan mercilere intikal eden yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin dosyalar bakımından geçerli olduğuna göre yeniden milletvekili seçilen başvurucu da katıldığı seçimlerde milletvekili seçilen diğer milletvekillerinin tabi olduğu genel hukuk rejimine tabi olacaktır. Aksinin kabulü, geçici 20. maddenin norm alanının kapsamına girmeyen bir olaya uygulanması anlamına gelir ve Anayasanın sözüne aykırılık oluşturur.

Tekrar seçilen milletvekilinin Anayasanın 83. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca yeniden dokunulmazlık kazanacağı kuralı esastır ve geçirliliğini korumaktadır. Anayasanın geçici 20. maddesinde tekrar seçilen milletvekilinin yasama dokunulmazlığından faydalanmasını engelleyen ayrı ve açık bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durumda yapılması gereken istisnanın kapsamını yorum yoluyla genişletmek veya yorum yoluyla yeni bir istisna getirmek değil, kuralı uygulamaktır.”

“Anayasa koyucunun iradesine aykırı bir yorum”

Somut uyuşmazlıkta, genel kural olan 83. maddenin dar, istisna olan geçici 20. maddenin ise geniş yorumlandığı ifade edilen gerekçede, başvurucunun yasama dokunulmazlığını tekrar kazandığının kabul edilmemesinin, maddenin sözüyle çelişen ve anayasa koyucunun iradesine aykırı bir yorum olduğuna işaret edildi.

Anayasal kurum olan yasama dokunulmazlığının, milletvekillerinin bir engelle karşılaşmadan yasama faaliyetlerine serbestçe katılmalarını sağlamaya yönelik koruma mekanizması niteliğinde olduğu belirtilen gerekçede, bu nedenle yasama dokunulmazlığının, temsili demokrasinin işleyişi bakımından önemli bir işleve sahip olduğu vurgulandı.

Anayasa yargısına hakim olması gereken hak eksenli yaklaşımın yasama dokunulmazlıklarına ilişkin anayasal kuralların yorumlanması için de geçerli olduğunun altı çizilen gerekçede, “Bu nedenlerle, yeniden milletvekili seçilmesine karşın hükmen tutuklu olarak kovuşturma sürdürülüp infaz evresine geçilerek başvurucunun yasama dokunulmazlığını koruyan Anayasanın 83. maddesi hükmüne aykırı davranıldığı, dolayısıyla Anayasanın 67. maddesinde güvence altına alınan seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır.” denildi.

Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlali

Başvurucunun 24 Haziran 2018’deki genel seçimlerde yeniden milletvekili seçilmesi dolayısıyla milletvekili seçildiği tarih itibarıyla tekrar yasama dokunulmazlığından yararlanmaya başladığına dikkat çekilen gerekçede, bu nedenle anılan tarihten sonra tutulmaya devam ettirilmesinin Anayasa’nın 83. maddesiyle bağdaşmadığı aktarıldı.

Yüksek Mahkemenin gerekçesinde, şunlar kaydedildi:

“Sonuç olarak 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan genel seçimlerde yeniden milletvekili seçilen başvurucunun, buna dayalı tahliye talebi 29 Haziran 2018’den itibaren 20 Eylül 2018’e kadar esas bakımından incelenmemiş ve bu süreç boyunca başvurucunun mahkumiyete bağlı olarak tutulması devam etmiştir. Başvurucunun anılan tarihler arasında hürriyetinden yoksun bırakılması yasama dokunulmazlığına ilişkin güvencelerin yer aldığı Anayasa’nın 83. maddesiyle bağdaşmamaktadır. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun Anayasanın 19. maddesinde düzenlenen kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”

Karar yeniden yargılama için İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesine gönderildi

Gerekçede, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunduğu belirtildi.

Bu nedenle yeniden yargılama yapılmak üzere kararın bir örneğinin İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesine gönderilmesine karar verildiği aktarılan gerekçede, “İlk derece mahkemesince yapılması gereken ilk iş Yargıtayın onama kararına bağlı sonuçların geri alınması amacıyla yeniden yargılama kararı verdikten sonra başvurucu hakkında yargılamanın durmasına karar vermekten ibarettir.” denildi.

Yargılama sürecinde neler yaşanmıştı?

Enis Berberoğlu, durdurulan MİT tırları görüntülerini eski Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar’a verdiği iddiasıyla İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesinde yargılandı. Mahkeme Berberoğlu’nu, “devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken bilgileri siyasal veya askeri casusluk maksadıyla açıklamak” suçundan 25 yıl hapis cezasına çarptırdı ve tutukladı.

Dava dosyası, itiraz üzerine İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 2. Ceza Dairesine geldi. Daire, yerel mahkemenin kararını esastan bozarak dosyayı İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesine gönderdi. İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi ise İstinaf Mahkemesinin bozma kararını usul ve yasaya aykırı bularak, dosyayı iade etti.

İstinaf, “casusluk” değil, “gizli bilgileri açıklamak” suçu dedi

Dosyayı yeniden ele alan İstinaf Mahkemesi, bu kez Enis Berberoğlu’na “casusluk” suçundan değil, “devletin güvenliği, iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken bilgileri açıklamak” suçundan 5 yıl 10 ay hapis cezası verdi ve tutukluluğunun devamına hükmetti.

Bu kararı İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Savcısı temyiz etti. Savcılık, Berberoğlu’nun “casusluk” suçundan cezalandırılması talepli temyiz dilekçesini Yargıtaya gönderdi. Dilekçede, Berberoğlu’nun, “devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken bilgileri siyasal veya askeri casusluk maksadıyla açıklama” suçundan cezalandırılması talep edildi.

Temyiz süreci devam ederken yeniden milletvekili seçildi

Enis Berberoğlu, dosyanın temyiz incelemesi devam ederken, 24 Haziran 2018 seçimlerinde aday oldu ve tekrar milletvekili seçildi.

Berberoğlu’nun avukatları, tekrar milletvekili seçilmesi nedeniyle yargılamanın durdurulmasına ve tahliyesine karar verilmesini talep etti.

Ancak dosyanın temyiz incelemesini yapan Yargıtay 16. Ceza Dairesi, 19 Temmuz 2018’de bu talebi reddetti, tekrar seçilen Enis Berberoğlu’nun yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağına ve yargılamaya devam edilmesi gerektiğine karar verdi. Buna yapılan itiraz da 17. Ceza Dairesince 10 Eylül 2018’de reddedildi.

Yargıtay 20 Eylül 2018’de onamıştı

Yargıtay 16. Ceza Dairesi, Berberoğlu’na, “gizli kalması gereken bilgileri açıklamak” suçundan verilen 5 yıl 10 ay hapis cezasını 20 Eylül 2018’de onadı, milletvekilliği sona erinceye kadar cezasının infazının durdurulmasına ve salıverilmesine karar verdi. Bu karar üzerine Berberoğlu, aynı gün cezaevinden tahliye edildi.

4 Haziran 2020’de TBMM’de okundu

CHP’li Berberoğlu hakkında verilen ve Yargıtay tarafından onanarak kesinleşen cezaya ilişkin Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, TBMM Genel Kurulunda 4 Haziran 2020’de okundu. Anayasa gereğince, Genel Kurulda okunan tezkerenin ardından Berberoğlu’nun milletvekilliği düştü.

Berberoğlu, milletvekilliğinin düşürülmesinin ertesi günü yeniden cezaevine gönderildi. Enis Berberoğlu, “Kovid 19” önlemleri kapsamında izinli olarak aynı gün cezaevinden çıkarıldı.